Παραδοσιακές/Ντόπιες ποικιλίες

Η ιστορία των σπόρων ξεκίνησε από τις αρχέγονες ποικιλίες. Aυτές είναι οι επονομαζόμενες παραδοσιακές ή ντόπιες. Αυτές ονομάζονται και ανοιχτής επικονίασης.
Η ανοιχτή επικονίαση συμβαίνει με την βοήθεια έντομων, πουλιών, ανέμου και από άλλους φυσικούς μηχανισμούς.
Επειδή δεν υπάρχει στην φύση περιορισμός στη ροή της γύρης μεταξύ των διαφορετικών ατόμων, τα φυτά ανοιχτής επικονίασης γενετικά διαφέρουν μεταξύ τους, ακόμη και όταν ανήκουν στην ίδια ποικιλία. Αυτό διευρύνει την ποικιλία στους πληθυσμούς των φυτών, πράγμα που τους επιτρέπει να προσαρμόζονται στις διαφορετικές συνθήκες, από τον ένα χρόνο στον άλλο.

Μια παραδοσιακή ποικιλία είναι φυτό ανοιχτής επικονίασης, αλλά ΔΕΝ είναι όλα τα φυτά ανοιχτής επικονίασης, παραδοσιακές ποικιλίες.

Ποικιλίες ανοιχτής επικονίασης

Πέρα από τις παραδοσιακές ποικιλίες, όπως πχ είναι οι ντομάτες Cherokee και η Καρδιά του Βούβαλου που είναι απροσδιόριστες οι χρονικές στιγμές που καταγράφηκαν, υπάρχουν και οι ποικιλίες που δημιούργησε ο άνθρωπος κυρίως από το 1900 και μετά και που έχουν σταθεροποιηθεί. Δηλαδή οι σπόροι αναπαράγουν πιστά τους αντίγραφα εδώ και δεκαετίες.
Τέτοιες ποικιλίες είναι οι περισσότερες -των κηπευτικών- που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Η ντομάτα Ace 55, που αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και είναι μια από τις λίγες κόκκινες ντομάτες χαμηλής οξύτητας με εξαιρετική αντοχή σε ασθένειες και σκισίματα, καλλιεργείται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, με διαφορετικά τοπωνύμια.
Η Roma που αν και το όνομα της υποδηλώνει ότι είναι ιταλικής προέλευσης, ωστόσο, δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ το 1955 από την USDA (Υπ. Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής).
Τέτοια είναι και η ντομάτα Θεσσαλονίκη που δημιουργήθηκε γύρω στο 1960 στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Τέτοια είναι και η Καραμπόλα που καλλιεργείται κυρίως στην Κεντρική Μακεδονία.

Έχει θεσπιστεί ότι όταν μια νέα ποικιλία περνάει το όριο των 50 ετών, παρόλο που έχει δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, θα εντάσσεται στις παραδοσιακές και οι σπόροι της θα αξίζουν διάσωσης.
Οι ποικιλίες που δεν έχουν περάσει τα 50 χρόνια, ανήκουν στην κατηγορία των ποικιλιών ανοιχτής επικονίασης και φυσικά δεν είναι υβρίδια…

Συμβαίνει οι καλλιεργητές να μπερδεύουν -είτε σκόπιμα, είτε κατα λάθος- τις ποικιλίες, δίνοντάς τους «φρέσκο ​​αίμα», κι έτσι να δημιουργούν τις τοπικές τους ποικιλίες που συχνά δεν έχουν επιστημονικά ονόματα. Τέτοιες ποικιλίες μπορεί αρχικά να είναι κάπως γενετικά ασταθείς, αλλά η οποιαδήποτε αστάθεια χάνεται μετά από λίγες γενιές προσεκτικής επιλογής των επιθυμητών καρπών.

Υβρίδια

Υβριδισμός είναι αποτέλεσμα της διασταυρούμενης επικονίασης δύο διαφορετικών ποικιλιών φυτών με φυσικό τρόπο ή με ανθρώπινη παρέμβαση.
Ο υβριδικός σπόρος στο εμπόριο έχει πάντα την σήμανση F1 και δημιουργείται σκόπιμα από τον άνθρωπο για να αναπαραχθεί ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. Η πρώτη γενιά μιας διασταύρωσης υβριδοποιημένων φυτών αναπτύσσεται πολύ καλύτερα και παράγει υψηλότερες αποδόσεις από τις μητρικές ποικιλίες, λόγω ενός φαινομένου που ονομάζεται «υβριδικό σθένος». Ωστόσο, κάθε σπόρος που παράγεται από φυτά F1 είναι γενετικά ασταθής και δεν αποθηκεύεται για τα επόμενα χρόνια, επειδή τα φυτά που θα παραχθούν και δεν θα είναι πιστά στον αρχικό τύπο, αλλά και δεν θα είναι καλή και η ανάπτυξη τους. Οπότε όσοι χρησιμοποιούν υβριδικές ποικιλίες φυτών, πρέπει να αγοράζουν νέους σπόρους κάθε χρόνο.

Πως υβρίδια μπορούν να μετατραπούν σε ανοιχτής επικονίασης

Όι υβριδικοί σπόροι μπορούν να σταθεροποιηθούν και να γίνουν ποικιλίες ανοιχτής επικονίασης, με την επιλογή και την αποθήκευση του σπόρου για πολλά χρόνια. Έτσι έχουν δημιουργηθεί αρκετές από τις ποικιλίες ανοιχτής επικονίασης που αναφέρθηκαν προηγουμένως και αφού πέρασαν 50 χρόνια από την δημιουργία τους, θεωρούνται πλέον σταθεροποιημένες και παραδοσιακές/ντόπιες ποικιλίες.
Αυτές τις ποικιλίες, μαζί με τις παραδοσιακές, τις εμπορεύονται μεγάλες εταιρίες και μπορεί να τις βρει κανείς σε γεωπόνους και πολυκαταστήματα και δεν φέρουν την ένδειξη F1, όπως τα υβρίδια, είναι και πολύ φθηνότερες από εκείνα.

Οπότε η εντύπωση ότι οι μεγάλες εταιρίες διαχειρίζονται μόνο υβρίδια και μεταλλαγμένα, είναι λανθασμένη. Υπάρχουν και αυτές που ασχολούνται με τις παραδοσιακές ποικιλίες και τις ποικιλίες ανοιχτής επικονίασης και εγγυώνται την σταθερότητα και την ποιότητα τους κι έτσι έχουν και το δικαίωμα να αναγράφουν στις συσκευασίες ότι οι σπόροι είναι της κατηγορίας standard.